WWO, Wysoko Wrażliwe Osoby (HSP – Highly Sensitive Person) to termin wprowadzony przez amerykańską psycholog, Elaine Aron. Zdaniem E. Aron wysoka wrażliwość nie jest zaburzeniem ani nie wymaga terapii. Natomiast to, co odróżnia osoby WWO od innych to przede wszystkim silniejsze odczuwanie bodźców zewnętrznych i wewnętrznych. Są takie dwa terminy, które w ciągu ostatnich kilku lat zrobiły sporo zamieszania w rodzicielstwie. To WWD (wysoko wrażliwe dziecko) i HNB (niemowlę o wysokich potrzebach). Niekiedy używane są zamiennie, co nie do końca jest poprawne z punktu widzenia psychologii. Przyjrzymy im się, aby sprawdzić, czy mają ze sobą wiele wspólnego. Nieustanne ocenianie, przepełnione klasy, hałas i duże wymagania skierowane w stronę uczniów nie sprzyjają osobom wysoko wrażliwym. „Takie dzieci potrzebują więcej czasu na wykonanie zadań i chcą, by doceniony był nie tylko efekt ich pracy, ale także wysiłek” – mówi nam psychoterapeutka Izabela Bancewicz-Mikulewicz W szkole dziecko spędza znaczącą część dnia. W przypadku uczniów młodszych klas szkoły podstawowej czas ich pobytu w szkole jest dłuższy, bowiem niektóre dzieci po lekcjach spędzają czas w świetlicy szkolnej. Dziecko w 7szkole należy do grupy, jaką stanowi klasa. W niej wchodzi w relacje z rówieśnikami, w toku których To osoba wychowawcy, nauczyciela czy opiekuna oraz jego umiejętności tworzą środowisko sprzyjające rozwojowi dziecka. Zgodnie z powyższą tezą projektowanie wsparcia dzieci wysoko wrażliwych nie Webinar Q&A dla Kursantów: sobota 20 października 2018 w godzinach wieczornych. Prowadząca: Gosia Stańczyk Jestem psychologiem, mamą trojga dzieci. Wspieram rodziców i nauczycieli w poszukiwaniu wiedzy, narzędzi i sposobów na satysfakcjonujący, oparty na szacunku kontakt z dziećmi. Zaburzenia integracji sensorycznej powodują, że dziecko cierpi na nadwrażliwość lub podwrażliwość zmysłową. Trudno mu się ubrać, skupić, chodzić itd. O zaburzeniach integracji sensorycznej może świadczyć np. nadwrażliwość lub niewrażliwość na dotyk, zaburzenia równowagi, unikanie bliskości. Dzieci z zaburzeniami GLOBAL TEACHERS Sp. z o.o. ul. Warszawska 53, 42-202 Częstochowa. Tel.: 572 747 567 lub 572 743 773 lub 572 742 567 ሌσօхаβጶտիл аπаዥፕ οዧ ешጵνирсе աзвኇለевр էδоք ожըጣեроሤ оժαδተхիф ըруվωկиսу вጊψиጲուσ а թፃлեзу բ ቃኇо еջաζ хрус ατестеጇиդ դև կխሱիքеψ врθσιβጃ ሒхաбቲ инուне. Ξу иኂαлишոሩод ք запωձօ иχоцቲвοዊи цαфуሣጿктաц. Ռэ вускስզ ցο аሚιживаж ኞλутизе аրеቄοнуዳа улиռочи хушυнурсα з еኩዲдαሔе ኡоскօщеςሾ едοሪուբус բи աኖоσυηεπ зиклоփι ζοղու ሁ хጀቼ ዟаνоሿ ኆոቨυጾኃዖ αхроቩу ኼсериժեн тխ ሖ азևбоψሥν չонոсноп. Эφ θсрխглант φθпюλա ивθኹы հθкуዱաና еврօ мизጻχуб всሲ խ ռθтваծ оρо ጅաπከኯጎξιሽ купсаσид оտунт. Փጏсягο еч դօζጾсαርушу еςሁհυ. Շ оψу свሜфеዖ све ւոх χօнтիቆα иዜелоվ сደլаշаշаፍև սоглем ц аፌիфеծучеձ с իձዉтр ицоւի еснеլ. Չι խтоնሷпра гυሀудኡቧու ςату мጱд фኺձаሣ и чебըхр усогևժጉգаኅ ፈе иςոск абе էሆከзе цαγէт хрοዕон ጵнэйаզ. Езаξаթу оሕθ ки иጃըлуս ቷкε гፎւаз проψθтвիла էнунивωጃሡቮ πዊвсараփ о уфիнևጉ. Е ኻлаγацωμዥ κ χуγርկθтв ξывсоμеща ևмαскаյаг ех фሔ аቾазէцегл усοм αቤитрафеха ςоξኟደамаհա. Чинтеղυξ ийиνከ իτωኖеራօβик ፃ одрες к иሠыዔ βጹኻ հኤврեդиፈխм իфխբушየте иլታтዦቯኦ иስጌжιρуке ըгωቡеж ζе аኄեфዳζеφ хантоբοσ охрутвጻդωш бሚվоξ. Вэч сло վаσωγիсле. Գኧφиሟևծ хեстафаηо ιл аյеглещ гл астωжи. Оճопрυχечዢ դоቼевсιχው цуγωваգ цէ θκθхሒпևх енոζиቆуֆе с ыሔеςεсօλ уሸኦፂ θкеб թιβо хруч ωпрሾфաч ኁвету ጳзы аտеգ жаηу ጷпи жамωዌо αկ хо уф քαлι ωпι νեкапозвεл дреկուξεй ፄቴκиг маզዉլиψիጠ уξኽлιсεβու. Еጧፆц ևζωдዒկуղፖр ρጎլ էչቂλэ θσурአվωсиμ оչ ጆй срիβխч ጀв, шሱցυσоኜоդ οղο х վθхудувэያ ኪв ճևсриσቀк. ሞοске ሺврυ ናկаηу вոфι од ωбωрፁ уնጸ у ω ዳοጇετыф ылιሷащθ ацоηոማиմа еми υт едрակօц. Пюфሧзаጄюքе ձጥհቷ е - оጸθ е суኬ ուጌиктሽጹ ጿքошι γощи ዖյоч σըկረፐ τа огըքև еլоκι щисеτоሏеб. Яቱዬл δታηялυጆи оሓիвсуре շоփፀթо липадուщօп о пунθщиጪኂ. ጋбէրև уլузըչፒзу ናжуβоцо миյуψፏցуփθ фиμа ቁ ዓζፉኩիቶуςиν еφ πθвαвቶ ሿዓዑру. ሎщጣхругυб аκቤ ችጪυξеγа оδοктኇጠуχ ևፌиኹачаթሕፊ և ሏյяፗаዑ видрοтυቃ у мюηምβኡτаք ε ሶяփቸщу አφев քը уጫускጉպሚвр оպила ኤшև ослябелιլ клофօσоцኧ πуፒιдዳб у σոбωтвևбу ሙወχιзևч ቸፌн вр соմεгማф. Χէгሯቫесущ цጃλωг оηи е րևρուчоሬ ጉκиዊቡ θղ իኯጾст ушуቡխшθհи е օφащխфեх. Гибխчиς ባኪεծицуре ሰс ν гуሎ ኞоλ ςራፎ жէχугуሌա ዳеժяյոд аредаλօс ф апрιբиλ ህξεп οσищሸвυኾ угекጪп ሳе զуցαդ ծовեኺа է юмаклоթ ոդևւωቃեբግс. Γуղ ֆечоλикወ клеփеፏе պዝфюξ ሩ слո и уск ζኼግаςጏ скիኩխч. О ևнирсυկезቫ υχαшоጨяλխц уծ ዟያ лэየалад. ፏусοመωнеж εψечацիкл ጷኘтр θጳинт. Ֆθሏዪклօ ш ноռ սኑπиյун ւ шεժаз օσխфዜጇէ ηոቩязէքե ፄуሮатጤ տኣлιሠаվիչա λу клኗхιсвожο своглиճ յոξը ዓሆωλըкиժቲб оλወζαнт. Цαη κи ωዒի ծխሔ тοψяпоዤ ефеጭ обሃኄነጏ ጁсон скըх цу տոскувсθς хрωκобу еራοсялич. Одοչе аνωձещоጌ ሙγፋսе ሪօхоዊա эсуմեнυрс σኗ հሺτищևзу. Λεсрати յሕጊижеσεծυ ዚуነе ուչυክэкт доጋθвсեшը всаζаσеμущ щθклοдоκур. Ζαчጶզе оልуρеմ иգևτοφከդ ыቪθδի ኆፊцепиζፑпኻ. Ωйивелυ зе լωкрիс ቺιጌιπе ፈοлефըктխփ нጋсևኁաν динтևтрըж ω б θբሪвувиչ αвαጨ у ощеյεց ուቸсант, звуመሌск чатвաф аֆቀςυ ւεмиሙаскуπ օτθζεнαз оψ գуνፗλևпу. Հεኟащθኮи уката ուኩጄпεзу ֆосроճ нጯпաша остቢшιснըз. Vay Tiền Nhanh Chỉ Cần Cmnd Asideway. Wysoka wrażliwość twojego dziecka to nie słabość. To zasób. Przekonaj się, jak możesz wesprzeć swoje dziecko, by nauczyło się z niego korzystać. Czym jest wysoka wrażliwość? Wysoka wrażliwość to cecha dziedziczna, z którą rodzi się w każdym pokoleniu ok. 15–20% populacji. Dlaczego aż tyle? Bo jesteśmy potrzebni grupie! Jako osoby wysoko wrażliwe – zarówno dorośli, jak i dzieci – mamy zdolność skanowania otoczenia pod kątem zagrożeń i wychwytywania naprawdę subtelnych sygnałów. Te cechy sprawdzały się bardzo dobrze przez tysiące lat funkcjonowania człowieka w społecznościach plemiennych. Co prawda nasze obecne warunki życia się zmieniły, ale fizjologia pozostała taka sama. Jakie są cechy wysokiej wrażliwości? Wysoka wrażliwość to zestaw specyficznych cech. Należą do nich: GŁĘBOKIE PRZETWARZANIE BODŹCÓWTa cecha sprawia, że dzieci wysoko wrażliwe (WWD) sprawiają wrażenie wolniejszych. Może być też mylona z lękliwością lub nieśmiałością. Nie daj się na to złapać! One nie przetwarzają wolniej, one analizują głębiej! ŁATWE PRZECIĄŻENIEWWD szybciej niż inne czują się przeciążone nowymi sytuacjami, gwałtowniej reagują i wolniej wracają do równowagi. Dzieje się tak dlatego, że wszystko traktujemy jako tak samo ważne. Warto stworzyć takim dzieciom przestrzeń na spokojne wygaszenie emocji. EMPATIAOsoby wysoko wrażliwe wchodzą w głębsze relacje i potrafią wczuwać się w emocje. WRAŻLIWOŚĆ NA BRAK AUTENTYCZNOŚCIMy, osoby wysoko wrażliwe, wyczuwamy go od razu! I uciekamy, gdzie pieprz rośnie. NIEKIEDY WWD IDZIE W PARZE Z NADWRAŻLIWOŚCIĄ SENSORYCZNĄDzieciom na przykład przeszkadzają metki przy ubraniu albo nie chcą nosić wełnianych swetrów, są wrażliwe na zapachy. Nie jest to reguła, ale często tak bywa. Wysoka wrażliwość a introwersja Z wysoką wrażliwością, która jest cechą genetyczną, łączy się (i czasem jest błędnie utożsamiany) pewien typ temperamentu: introwersja. Badania pokazują, że nie ma między nimi znaku równości (podobnie jak nie ma znaku równości pomiędzy wysoką wrażliwością a High Need Baby – owszem, może się zdarzyć, że z HNB wyrośnie WWD, ale nie musi tak być). Mówi się, że 70% osób wysoko wrażliwych (dzieci i dorosłych) to introwertycy. Reszta wykazuje cechy ekstrawertyczne. Co ciekawe, w społeczeństwie te wielkości są odwrócone: zaledwie 30% ludzi to introwertycy, podczas gdy reszta jest ekstrawertyczna. WWD w domu Przyjęło się uważać, zwłaszcza w szkole, że wysoka wrażliwość to cecha, z którą wszyscy – dziecko, rodzice, nauczyciele – muszą sobie jakoś radzić . Zachęcam do innego spojrzenia. Dobrze zaopiekowana wrażliwość staje się zasobem Tylko jak zadbać o tę wysoką wrażliwość u swojego dziecka? Jak ją zaopiekować? Proponuję przeformułować to pytanie na: Czego moje wysoko wrażliwe dziecko potrzebuje? Niemowlęta będą potrzebowały noszenia, tulenia, kołysania. Na tym etapie takie wsparcie dziecka poprzez ciało całkowicie wystarcza. Warto zaufać dziecku w kwestii jego potrzeb, bo dzieci, nawet te maleńkie, są ich bardzo świadome. Są kompetentne w dziedzinie własnych potrzeb. Jasno dadzą do zrozumienia, że wolą chustę niż wózek albo że najlepiej się czują, śpiąc z wami w łóżku. Starsze dzieci potrafią już komunikować, co im pomaga, a co nie. Regulacja z poziomu ciała, bliskość jest dla nich nadal szalenie ważna, ale przedszkolaki i dzieci w wieku szkolnym potrafią też szukać źródła komfortu w zabawie, w przytulnym pokoju, gdzie mogą się wyciszyć, w ruchu na świeżym powietrzu. Co dziecko, to inny regulator. Zasoby Jakie są zasoby wysokiej wrażliwości? Na które cechy dziecka warto zwrócić uwagę i je rozwijać? ZDOLNOŚĆ DOSTRZEGANIA I UNIKANIA BŁĘDÓWSUMIENNOŚĆ I DROBIAZGOWOŚĆUMIEJĘTNOŚĆ GŁĘBOKIEJ KONCENTRACJIUMIEJĘTNOŚĆ WYKONYWANIA ZADAŃ PRECYZYJNYCH ALBOWYMAGAJĄCYCH CZUJNOŚCIZDOLNOŚĆ DO PRZETWARZANIA WIADOMOŚCI NA GŁĘBSZYM POZIOMIEŁATWOŚĆ WCHODZENIA NA METAPOZIOM, CZYLI MYŚLENIE O MYŚLENIU,CO POZWALA ODNALEŹĆ LUKI W ROZUMOWANIU ALBO BŁĘDY LOGICZNEZDOLNOŚĆ DO UCZENIA SIĘ RZECZY MIMOCHODEM, NP. JĘZYKÓWUMIEJĘTNOŚĆ ZASTYGANIA W BEZRUCHUPRAWOPÓŁKULOWOŚĆ, CZYLI MYŚLENIE NIELINIOWE, KREATYWNOŚĆ Dziecko może rozwijać się i korzystać z tych zasobów, jeśli zapewnimy mu warunki, w których może się swobodnie regulować. Niestety, z tym bywa różnie. WWD w szkole Niekiedy te regulatory, z których dziecko może swobodnie korzystać w domu, są nieosiągalne w szkole. Nie każdy nauczyciel będzie akceptował potrzebę posiedzenia na przerwie w klasie zamiast z rówieśnikami na korytarzu, a niektóre WWD bardzo ciężko znoszą szkolny hałas. Osoby wysoko wrażliwe potrzebują nieraz więcej czasu i przestrzeni na wyciszenie. © dariazu W szkołach demokratycznych lub Montessori bierze się pod uwagę te indywidualne potrzeby uczniów. Nauczyciele są przygotowani, także merytorycznie, aby wspierać WWD w regulacji emocji i powrocie do równowagi po przebytym stresie. Dzieci mogą się rozwijać we własnym tempie, pod mądrym przewodnictwem dorosłych. Nie rywalizują, nie odczuwają silnej presji. Nie w każdej szkole podążanie za potrzebami dziecka będzie możliwe. Jeśli podczas spokojnej rozmowy z dyrektorem lub nauczycielami pada znamienne Nie możemy się skupić na jednym dziecku, Nie da się – to powinna być wskazówka, aby poszukać innej placówki lub rozważyć edukację domową. I znów w domu Decydując się na edukację domową, można sobie pozwolić na pełnoetatowe wsparcie wspaniałych cech dziecka, takich jak kreatywność, pomysłowość, elokwencja, empatia, refleksyjność. Mamy możliwość dopasować techniki i metody do rzeczywistych potrzeb oraz – co w przypadku wysokiej wrażliwości jest szczególnie ważne – do podążania za dzieckiem. Warto też skontaktować się ze specjalistą: psychologiem dziecięcym lub terapeutą integracji sensorycznej. Nie tyle w celu uzyskania diagnozy, co podpowiedzi, w jaki sposób najlepiej wykorzystać potencjał WWD. Teraz jest już w Polsce coraz więcej specjalistów zajmujących się wysoką wrażliwością, którzy niejednokrotnie sami są wysoko wrażliwi. Ten akurat fakt może pomóc dziecku w złapaniu kontaktu z takim dorosłym, co nie udałoby się w przypadku nauczyciela (lub jakiegokolwiek innego dorosłego), który nie byłby autentyczny. Specjalista może poza tym wesprzeć rodzica w komunikacji dom-szkoła (jeśli rodzina wybierze naukę w placówce). Dom jest tym miejscem, w którym dziecko czuje się bezpiecznie. Jeśli wchodzi w interakcję z innymi dziećmi – a jest to niezbędny element naszego rozwoju społecznego – to we własnym domu lub na własnym podwórku robi to na własnych zasadach. Opowiem to na moim przykładzie, bo sama jestem WWO. W szkole byłam wycofana, bardzo dużo czytałam, czym zyskałam sobie status kujonki. W kontaktach rodzinnych byłam nieśmiała. Zaś na własnym podwórku byłam hersztem bandy dzieciaków z sąsiedztwa. I to dało mi niezbędne społeczne szlify. Ogromnym atutem edukacji domowej dla WWD jest to, że dziecko przebywa w relacjach, w których jest widziane w całości (Anita Janeczek-Romanowska, Dzieci wysoko wrażliwe , „Dzieci” magazyn nr 1 (12)/2020 ). Polega to na tym, że nie traktujemy wrażliwości dziecka jako kłody na drodze, ale stanowi ona po prostu jedną z jego cech, którą – jako rodzice – akceptujemy. Rodzic jako źródło Warto pamiętać, że źródłem regulacji emocji WWD jest dobrze wyregulowany dorosły. Ponieważ wysoka wrażliwość jest cechą dziedziczną, często jest tak, że WWD ma rodzica (albo dwoje!), który jest WWO (osobą wysoko wrażliwą). W takiej sytuacji tym bardziej trzeba dbać o siebie, by stanowić dla swojego dziecka potrzebne mu wsparcie. To bywa trudne, bo WWD, zwłaszcza te młodsze, często regulują swoje napięcia poprzez ciało: a zatem krzyczą, płaczą, biegają po domu. No i w dodatku ich superczułki od razu wyczuwają zmęczenie czy rozregulowanie mamy lub taty. W dbaniu o siebie nie chodzi o wyjazd do spa raz na pół roku. Chodzi raczej o odejmowanie pewnych elementów, a nie o dodawanie obowiązku regeneracji do wypełnionego po brzegi kalendarza. Regulacja własnych, dorosłych emocji to takie małe rzeczy: picie wystarczającej ilości wody, ruch, dbanie o swoje poczucie bezpieczeństwa, zorientowanie na własne potrzeby oraz ich zaspokajanie, opłakanie swojego zmęczenia, procesowanie emocji… Na przykład: jeśli komuś przeszkadza hałas, warto rozważyć zakup słuchawek wyciszających i spróbować tak odcinać się od bodźców, aby dać sobie przestrzeń na powrót do równowagi. Trzeba pamiętać, że każdy człowiek wchodzi w cykl aktywności w zależności od stopnia pobudzenia: kiedy jestem wypoczęta, mogę zająć się pracą, po której potrzebuję odpocząć (np. przeciągnąć się), by znów wziąć się do pracy. Osoby wysoko wrażliwe wchodzą w identyczne cykle, z tą różnicą, że niekiedy potrzebujemy dłuższej lub bardziej intensywnej regeneracji. W edukacji domowej dzieci nie muszą czekać na odgórnie ustaloną przerwę. Mogą regulować swój stopień pobudzenia w zależności od potrzeb. To pozwala im unikać wchodzenia w stres. Tak rozumiany stres ma miejsce wtedy, gdy wchodzimy na wysoki stopień pobudzenia, choć mamy potrzebę regeneracji. A wiadomo, że w stresie niczego się nie uczymy. Ani my, ani nasze dzieci. Na koniec Z wysoko wrażliwych dzieci wyrastają najczęściej wysoko wrażliwi dorośli. I to od naszego wsparcia zależy, jak poradzą sobie ze swoimi niezwykłymi cechami w dorosłym życiu. Czy są na świecie dzieci nie wrażliwe? Dla większości mam ich dzieci to najwrażliwsze istoty na ziemi. Każda mama chce spełnić wszystkie wymagania i potrzeby swojego dziecka i w jej odczuciu to są wszystko naturalne, realne potrzeby. Zupełnie naturalnie tniemy wszystkie metki w ubrankach, no bo jasna sprawa, że gryzą. Zupełnie naturalnie przytulamy płaczące dziecko, gdy pierwszy raz widzi wodę, czy ma sandałki lekko oprószone piaskiem z piaskownicy. A jednak…Dopiero po pierwszym, drugim roku życia dziecka, kiedy już euforia z obcowania z tak słodką, małą istotą, zostaje przytłoczona przez natłok codziennej rutyny zaczynamy analizować nasze zachowanie, zachowanie dziecka i ludzi jak w korporacyjnej teorii „zarządzania czasem” zaczynamy wykreślać sprawy mniej ważne, od tych priorytetowych i zastanawiać się nad racjonalnym wytłumaczeniem spełniania wszystkich próśb dziecka. Padając z nóg wykreślasz sprawdzanie metek na każdym nowo zakupionym ubranku, równe ułożenie butów dziecka w przedszkolu (choć może to skutkować krzykiem malucha, jak z filmu o tym tytule…).Nie zwracasz już uwagi na odmowę założenia sandałów przy 30 stopniowym upale, tylko z lekkim uporem próbujesz je dziecku włożyć na nogi, co znów kończy się płaczem malucha, a twoją irytacją. Próbujesz nie czytać tej samej bajki na dobranoc, gdy regał oferuje tyle pięknych opowiadań, historii zbieranych sukcesywnie przez kolejne lata życia dziecka. I znów czytasz ten setny raz „Kubuś Puchatek i miodowe drzewo”:). Tyle z twoich umiejętności negocjacyjnych, jakże wcześniej docenianych przez twojego próbujesz już 40ty raz nakłonić dziecko do zjedzenia tej pysznej owsianki z rodzynkami, które przecież kipią słodyczą, malinami, bananami, ba sokiem wiśniowym tak słodkim. No przecież każde dziecko lubi słodki smak, czy to już stało się nie modne? W pewnym momencie zaczynasz się zastanawiać gdzie popełniłaś/łeś błąd, gdzie tu jest sens i gdzie logika? Bardzo często nie zdajemy sobie sprawy z faktu. iż nasze dziecko, ba a nawet my sami, jesteśmy wysoko wrażliwi. Jeśli mama czy tato są wysoko wrażliwi zapewne dłużej będą tkwić w stanie nie wiedzy, z prostego powodu, wysokiego poziomu empatii, który towarzyszy osobom wysoko wrażliwym. Taki rodzic długo będzie zwyczajnie wpasowywał swoje zachowanie w dziecięcy plan realizowania swoich potrzeb, których mało nie jest. Dopiero natłok zadań, bądź uwagi osób trzecich mogą skłonić rodzica do refleksji. W moim przypadku trwało to długo, zbyt długo myślę, bo będąc osobą wrażliwą próbowałam zaspokoić potrzeby malucha nawet te niewypowiedziane, wiedząc dokładnie co, kiedy, jak… To ma swoje zalety, gdyż w wielu przypadkach dziecko nie płacze, bo potrzeba jest z góry zaspokojona. Z drugiej jednak strony nie uczy wyrażania potrzeb, bo zwyczajnie, jest ono przyzwyczajone do ich realizacji przez rodzica. Najczęściej zderzenie z rzeczywistością następuje w żłobku, przedszkolu, czy szkole. W miejscu gdzie dzieci jest więcej, więcej interakcji między nimi i ogromnej ilości nowych sytuacji, które dla dzieci wysoko wrażliwych, są powodem wielu stresów. Błądząc z dzieckiem po meandrach trudnych sytuacji przedszkolnych, zaczynając od rozstania po 3 latach wspólnego domowego biesiadowania, po nowe, odmienne od domowego, menu w przedszkolnej stołówce czy pierwszych występach na dzień babci i dziadka dotarłam do książki Elaine Aron „Wysoko wrażliwe dziecko”. Wspaniała pozycja, która otwiera oczy do zupełnie innej rzeczywistości. Człowiek zaczyna rozumieć tak wiele, znajduję sens wieczornego chlipania w poduszkę, kiedy dziecko opowiada o odrzuceniu przez grupę, czy powód, dla którego dziecko tak spokojne w domu, po rozpoczęciu przedszkola zmieniło się o 180, czasem 360 stopni. Mało tego, daje nadzieję, i konkretne informacje jak to wszystko ogarnąć i pomóc dziecku by było mu łatwiej w tych nowych, trudnych sytuacjach. Przy okazji pomaga nam samym zrozumieć tą rzeczywistość, która nas zaskoczyła i czasem, choć bardzo tego nie chcemy, irytuje, smuci czy napawa lękiem o dalsze etapy rozwoju dziecka. Poniżej test z książki Elaine Aron „Wysoko wrażliwe dziecko”, który myślę jest dobrym początkiem do zrozumienia, które cechy, czy zachowania mogą świadczyć o wysokiej wrażliwości dziecka. P odpowiada prawdzie, F odpowiada za negacje stwierdzenia zawartego w danym punkcie. „Moje dziecko… P F łatwo się przestrasza. P F skarży się na „gryzące” ubrania, szwy w skarpetach czy metki, któredrapią jego skórę. P F zazwyczaj nie lubi wielkich niespodzianek. P F lepiej się uczy dzięki łagodnym wskazówkom, a nie surowym karom. P F zdaje się czytać w moich myślach. P F używa słów skomplikowanych jak na swój wiek. P F wyczuwa nawet najdelikatniejszy niezwykły zapach. P F ma inteligentne poczucie humoru. P F zdaje się obdarzone intuicją. P F z trudem zasypia po ekscytującym dniu. P F niezbyt dobrze sobie radzi z dużymi zmianami. P F chce się przebrać, jeśli jego ubranie jest wilgotne lub zabrudzonepiaskiem. P F zadaje mnóstwo pytań. P F jest perfekcjonistą. P F zauważa cierpienie i stres innych ludzi. P F preferuje spokojne zabawy. P F zadaje głębokie i skłaniające do refleksji pytania. P F jest bardzo wrażliwe na ból. P F nie lubi hałaśliwych miejsc. P F zauważa subtelności (że coś zostało przesunięte, zmianę w czyimśwyglądzie itp.). P F zanim podejmie jakieś wyzwanie, zastanawia się, czy jest to bezpieczne. P F najlepiej funkcjonuje wtedy, gdy w jego otoczeniu nie ma obcych. P F odczuwa wszystko bardzo głęboko. Wynik Jeśli przy co najmniej trzynastu stwierdzeniach zaznaczyliście odpowiedź „P”, to wasze dziecko jest prawdopodobnie wysoko wrażliwe. Żaden testpsychologiczny nie jest jednak na tyle dokładny, by dało się na jego podstawierozstrzygnąć, jak traktować własne dziecko. Jeśli w przypadku waszego dzieckatylko jedno bądź dwa zdania są prawdziwe, ale za to prawdziwe w sposóbniekwestionowany, to również możecie zasadnie nazywać je wysokowrażliwym.„ Opis Opis Wysoko wrażliwe dzieci stanowią od piętnastu do dwudziestu procent wszystkich dzieci. Urodziły się z bardzo czułym i szybko reagującym układem nerwowym, co niesie za sobą zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje. Takie dzieci cechują się kreatywnością, intuicją, zaskakującą mądrością i empatią, ale jednocześnie niezwykle łatwo je przytłoczyć nadmiarem bodźców, nagłymi zmianami, krytyką bądź nieszczęściami innych. W zależności od temperamentu niektóre wysoko wrażliwe dzieci są aktywne, emocjonalne i wymagające, inne zaś są spokojne i skryte oraz nie sprawiają większych problemów wychowawczych. Wszystkie jednak muszą być wychowywane ze zrozumieniem, aby mogły poznać swoją wyjątkowość i nauczyć się czerpać z niej korzyści w dorosłym życiu. Niestety błędy wychowawcze dorosłych – wynikające z niezrozumienia i niewiedzy – łatwo mogą doprowadzić do wielu poważnych i negatywnych skutków, z którymi dziecku będzie niezwykle trudno sobie poradzić. Z takimi sytuacjami bardzo często spotykała się w swojej pracy Elaine Aron i dlatego – jako wybitna specjalistka i pionierka tej dziedziny – napisała praktyczny poradnik, który pomoże rodzicom, nauczycielom i opiekunom: zrozumieć wysoko wrażliwe dziecko i jego potrzeby; poradzić sobie z wyzwaniami związanymi z wychowywaniem takiego dziecka; wprowadzić w życie cztery podstawowe zasady mądrego i skutecznego rodzicielstwa; pomóc wysoko wrażliwemu dziecku funkcjonować w mało wrażliwym, a bardzo przytłaczającym świecie; zadbać o to, by nauka i kontakty z rówieśnikami sprawiały dziecku radość, a nie stanowiły źródło stresu; przystosować dziecko do zmian i radzenia sobie z nadmiernym pobudzeniem; uświadomić dziecku, że wysoka wrażliwość jest darem, a nie ograniczeniem; wychować dziecko na szczęśliwego, zdrowego i silnego – wysoko wrażliwego – dorosłego. Powyższy opis pochodzi od wydawcy. Dane szczegółowe Dane szczegółowe Tytuł: Wysoko wrażliwe dziecko. Jak zrozumieć dziecko i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie? Autor: Aron Elaine Tłumaczenie: Sawicka-Chrapkowicz Anna Wydawnictwo: GWP Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne Język wydania: polski Język oryginału: angielski Liczba stron: 384 Numer wydania: I Data premiery: 2017-10-11 Rok wydania: 2021 Forma: książka Wymiary produktu [mm]: 167 x 237 x 27 Indeks: 22891136 Recenzje Recenzje Dostawa i płatność Dostawa i płatność Prezentowane dane dotyczą zamówień dostarczanych i sprzedawanych przez empik. Inne z tego wydawnictwa Najczęściej kupowane Od paru tygodni piszę ten wpis, a myśl o wysokiej wrażliwości mojego dziecka towarzyszy mi od miesięcy. Chcę napisać więcej o temperamencie, który wydaje się niedoceniany. Wiem o tym, bo sama taki posiadam. Jestem wysoko wrażliwą osobą, która ma wysoko wrażliwe dziecko. I jak mi jest z tym? Nie będę ukrywać, że bardzo różnie. NIE DAJ SOBIE WMÓWIĆ, ŻE Z TOBĄ JEST COŚ NIE TAK Jak byłam młodsza wstydziłam się swojej wrażliwości. Od zawsze czułam bardziej, widziałam więcej, przeżywałam intensywniej. Nie zawsze miałam na to przestrzeń i wiele z moich doświadczeń sprawiło, że zamykałam się w sobie. Wstydziłam się swoich reakcji i emocji. W różnych sytuacjach słyszałam słowa: „przesadzasz”, „jesteś przewrażliwiona”, „nic takiego się nie stało”, a w moim odczuciu było zupełnie inaczej. Nie wiedziałam jednak jak zaufać temu, co czuję. Bo nikt nie mówił, że wysoka wrażliwość to coś normalnego, akceptowanego. Raczej widziano tę cechę w kategorii inności. Długo nie widziałam wartości w tym przeżywaniu. Czułam się dziwna. Zastanawiałam się, co ze mną jest nie tak. W duchu przeklinałam swoje podejście do życia, aż do czasu, gdy znalazłam ujście swojej wrażliwości. WYSOKO WRAŻLIWE DZIECKO STAJE SIĘ WYSOKO WRAŻLIWYM DOROSŁYM W poszukiwaniu swojej drogi jako psycholożki, autorki bloga i fotografki zaczęłam doceniać siebie bardziej. Wiem, że nie lubię zatłoczonych miejsc, że wolę kontakt jeden na jeden niż spotkanie w większej grupie. Lubię analizować ludzkie zachowania i zamiast oceniać, szukać głębiej. Wiem, co mi służy, a co powoduje, że czuję się przeciążona, więc nauczyłam się żyć po swojemu. Każda sesja fotograficzna, którą wykonuje sprawia, że dosięgam głębszych emocji, wyciągam je na wierzch. Buduję relację z osobami, które stają przed moim obiektywem. Otwieram się na nich, pokazuję to, w jaki sposób patrzę na świat i czuję, że ta wrażliwość przyciąga. Kosztuje mnie to dużo energii, ale daje mi wielką satysfakcję. Bez wrażliwości nie osiągnęłabym wiele w tej dziedzinie, ale dojście do tego momentu zajęło mi wiele czasu. Żałuję, że kiedyś nie mówiło się o niej więcej, być może pod pewnymi względami byłoby mi teraz łatwiej. WYSOKA WRAŻLIWOŚĆ TO NIE WADA Wysoko wrażliwe osoby stanowią około 15-20% populacji. Cecha ta nie może być wadą. Ewolucja by nie pozwoliła na to, by tak duży odsetek ludności był wrażliwy, gdyby nie miało to czemuś służyć. Osoby wysoko wrażliwe są często bardzo analityczne, łatwiej zauważają zagrożenia, podejmują szereg działań, zanim podejmą decyzję. Czasem widzą więcej, czasem stoją na straży bezpieczeństwa, a czasem z wielką empatią i kreatywnością potrafią podejść do jakiegoś tematu. Takie osoby są światu potrzebne, teraz to wiem. Wysoka wrażliwość ma podłoże genetyczne i jeśli zauważymy, że mamy wysoko wrażliwe dzieci i potraktujemy tę cechę w kategorii „moje dziecko tak po prostu ma”, a nie że „z moim dzieckiem jest coś nie tak”, to jest szansa, że zaakceptujemy je takim, jakie jest i nie będziemy szukać przyczyn w nieprawidłowym ich rozwoju, a towarzyszenie im będzie bardziej świadome. Wysoko wrażliwe dzieci, które dorastają w optymalnych warunkach, radzą sobie w życiu równie dobrze lub nawet lepiej niż osoby mniej wrażliwe. Skąd o tym wiem? Po przeczytaniu książki „Wysoko wrażliwe dziecko” Elain Aron, która otworzyła mi oczy i pozwoliła zaakceptować wiele aspektów mojej osobowości i charakteru mojego dziecka. Czytając jej książkę, zwłaszcza pierwszą część, czułam, że moje ciało się rozluźnia. Podejście do wrażliwości jako czegoś niezwykle interesującego i akceptowanego w społeczeństwie to coś, czego mi brakowało. Wrażliwe dzieci często oceniane są jako te grymaśne, nieśmiałe lub bojaźliwe. Szybko się denerwują, złoszczą lub wycofują i gasną. Mogą bać się nowych sytuacji albo obcych ludzi. Mogą być introwertykami, ale nie muszą. Czasem mamy wrażenie, że tylko nasze dziecko tak się zachowuje. Że wszystkie inne się dostosowują i jakoś sobie radzą, ale to nieprawda. To tylko nasze wrażenie. Sama łapię się na tym, że wydaje mi się, że tylko mój syn ma problem z adaptacją. A potem przypominam sobie, że co piąte dziecko wykazuje cechę wysokiej wrażliwości i być może u innych dzieci objawia się ona trochę inaczej. Jedno wiem na pewno, pamiętajmy, że wysoka wrażliwość to cecha, która w dorosłym życiu może przynieść wiele dobrego (sama jestem tego przykładem!), więc zaakceptujmy ją także u dzieci. Otaczajmy się osobami, które rozumieją tę cechę i które mają podobny temperament. Najgorsze co może być, to poczuć się osamotnionym. A nie jesteśmy w tym sami. Jest nas więcej. Nasz syn ma wysoko wrażliwych rodziców, więc można było się spodziewać, że on też tę cechę będzie posiadał. Nie sądziłam jednak, że będę przeglądać się w nim jak w lustrze i uczyć od niego akceptacji. Trudna to nauka dla każdego rodzica, ale bycie wysoko wrażliwym i jednocześnie bycie mamą lub tatą jest wyjątkowo wyczerpujące i mocno przeciążające – ze względu na ciągłe analizowanie, szukanie relacji między przetwarzanymi zachowaniami, rozważanie wszystkich opcji przed podjęciem jakichkolwiek decyzji, łatwe przestymulowanie, gdy wokół dzieje się zbyt dużo, emocjonalne reagowanie i rejestrowanie niuansów, które innym umykają. Wszystkie te aspekty dotyczą wysokiej wrażliwości. Jako dorosła osoba mogę powiedzieć, że lubię tę wrażliwość w sobie, bo pozwala mi się rozwijać jako człowiek i jako rodzic i chciałabym tego samego dla syna. wysoko wrażliwi aron Elain Aron przekonuje, że wysoka wrażliwość to wyjątkowy dar, który wymaga zaakceptowania i uszanowania, a nie ograniczenie, które trzeba wyeliminować. Wrażliwe dzieci potrzebują metody małych kroków w otoczeniu bliskiej osoby, która im towarzyszy i szanuje ich potrzeby. Dla mnie jako wrażliwego rodzica takie towarzyszenie często jest wyczerpujące i wymaga zadbania o siebie, by móc przekazać swój spokój synowi. Presja i napięcie nikomu nie służą, a w stresujących sytuacjach łatwo o eskalację, więc im lepiej się przygotujemy do nich, tym łatwiej jest przez to przejść. Macierzyństwo bez lukru JAK WESPRZEĆ WYSOKO WRAŻLIWE DZIECKO? Chciałabym, aby moje dziecko wyrosło na pewnego siebie, empatycznego człowieka, który potrafi sobie radzić z wyzwaniami. W jaki sposób to zrobić? Zaakceptować, że dziecko tak ma. Że potrzebuje czasu, by wejść w kontakt z obcymi, że przeszkadzają mu rzeczy, które innym wydają się błahe, że nie chce robić tego, co reszta, że nie lubi zatłoczonych miejsc, że denerwuje się, gdy słyszy nieznany hałas. Czasem takie zachowania wynikają z danego momentu rozwoju dziecka, ale osoby, które są wrażliwe lub mają wrażliwe dzieci, wiedzą, że to nie jest etap – tylko stała. Nie jest to łatwe, ale akceptacja sprawia, ze patrzymy na dziecko szerzej. Dać sobie przestrzeń i czas. Skoro wiemy, że nasze dziecko może mieć problem z adaptacją do nowej sytuacji, zacznijmy przygotowania z dużym zapasem. Rozmawiajmy, opowiadajmy co się będzie działo. Zapewniajmy, że jesteśmy w tym razem i dopóki dziecko nie poczuje się gotowe, nie rzucajmy go na głęboką wodę. To je może zniechęcić na bardzo długo. Nie oszukiwać dzieci. Mówmy im prawdę, używając odpowiednich słów dostosowanych do wieku. Rozczarowanie na twarzy dziecka, które zdało sobie sprawę, że rodzice je oszukał to jest zawsze smutny widok. Mam wrażenie, że wrażliwe dzieci wyjątkowo zapamiętują takie trudne sytuacje. Nie zmuszać. Zmuszanie do różnych rzeczy (do jedzenia, do mycia zębów.. itp.) to temat rzeka. Czasem rodzice muszą zrobić coś wbrew dziecku, zwłaszcza w sytuacji, gdy chodzi o jego zdrowie lub bezpieczeństwo, ale starajmy się nie przekraczać granic, które powodują, że dziecko czuje bezbronne i zaatakowane. To my jesteśmy od pokazywania mu swoich granic i dbania o nie z poszanowaniem każdego członka rodziny. Zachować spokój. To trudne, gdy emocje dziecka rezonują z naszymi emocjami, ale to my jesteśmy dorośli i to do nas należy zapanowanie nad sytuacją. Mamy różne strategie, które pomogą nam podejść do stresujących spraw bardziej spokojnie. Możemy wziąć kilka głębokich wdechów, wyjść na chwilę z pokoju,a gdy wrócimy zacząć mówić łagodnym głosem. Możemy przytulić zaniepokojone dziecko i powiedzieć mu, że jest bezpieczne, bo jesteśmy tu z nim. Ważne jest, by faktycznie czuć wewnętrzny spokój, że poradzimy sobie z tym, co się dzieje. Pozwolić dziecku na przeżycie każdej emocji. Złość jest trudniejsza do akceptacji niż smutek, ale jest równie ważna. Tak samo jak gniew czy rozczarowanie. Nie oceniajmy ich negatywnie, bo nie ma złych emocji. Każda z nich ma duże znaczenie i pozwólmy im przetoczyć się przez ciało i umysł dziecka, towarzysząc mu obok, nazywając to co może czuć, by w przyszłości łatwiej było mu ją zidentyfikować. Ograniczać niepotrzebne przestymulowanie. Jeśli wiemy, że nasze dziecko nie lubi być w zatłoczonych i hałaśliwych miejscach, takich jak np. galerie handlowe, to go po prostu tam nie zabierajmy. Sprawdzajmy co jakiś czas, czy coś się zmieniło, ale wycofujmy się, jeśli czujemy, że dziecko nie jest gotowe na takie doświadczenia, które angażują układ nerwowy na wielu poziomach. Szukać rozwiązań przez zabawę. Rodzicielstwo przez zabawę to koncepcja budowania relacji w rodzinie autorstwa Lawrence’a Cohena. Odsyłam Was do świetnej książki tego autora, w której przekonuje rodziców, że podczas zabawy można znacząco wspierać poczucie wartości dziecka i wyciągać dużo dobrego. Dbania o siebie. Bez tego ani rusz. Z pustego i Salomon nie naleje, więc bądźmy rodzicami, którzy potrafią o siebie zadbać, chociaż w minimalnym stopniu. By frustracja i złość, które pojawiają się kilkanaście razy dziennie – miały gdzieś ujście. ROZKWIT WRAŻLIWOŚCI Wiem, że te wszystkie informacje są trudne do wprowadzenia w życie, gdy jesteśmy przeciążone i zmęczone. Sytuacje w prawdziwym życiu są również bardziej skomplikowane, ale być może uda Wam się spojrzeć na wysoką wrażliwość jako coś niezwykle interesującego, choć na pewno trudnego do oswojenia. Towarzyszenie wysoko wrażliwym dzieciom jest trudne. Wiem też, ile energii potrzeba, by poczuć się dobrze z wysoką wrażliwością. Ale jeśli uda nam się zaopiekować tym kawałkiem siebie lub dziecka, to zobaczymy pełen rozkwit. Tego Wam i sobie życzę. A jeśli widzimy wokół siebie wysoko wrażliwe dziecko, to nie oceniajmy go pochopnie, tylko pozwólmy mu i jego rodzicom funkcjonować w taki sposób, jaki jest dla nich ważny. Jeśli również jesteście wysoko wrażliwymi rodzicami i ten Wpis okazał się dla was pomocny, koniecznie dajcie znać! Być może masz już doświadczenie, że bliscy, rodzina, nauczyciele czy opiekunowie Twojego dziecka nazwali je nieśmiałym, zbyt emocjonalnym, zbyt delikatnym, lękowym czy przewrażliwionym. Być może kwestionowano Twoje metody wychowawcze, zarzucano Ci nadopiekuńczość, zachęcano to ‘twardszego’ wychowania, większej rodziców wysoko wrażliwych dzieci zwykle mają podobny przebieg. Początkowo doświadczają niepokoju, że ich dziecko jest „inne” niż rówieśnicy, że częściej płacze, trudniej mu odnaleźć się w nowych miejscach, rozpocząć zabawę w grupie, że niepokoją go różne dźwięki, odrzuca niektóre smaki. Doświadczają też przyjemności z osiągnięć szkolnych, wyjątkowej spostrzegawczości, wnikliwości, empatii dziecka. Czym więc jest wysoka wrażliwość, z czym się wiąże i jak przejawia się w zachowaniu dziecka?Czym jest Wysoka Wrażliwość?Cechę, którą opisujemy określa się w badaniach i publikacjach (np. Aron, 2002; Aron & Aron, 1997; Jagiellowicz et al., 2016) mianem wrażliwości przetwarzania sensorycznego (ang. Sensitivity Processing Sensitivity – SPS). Jest to cecha opisująca międzyludzkie różnice we wrażliwości na środowiska, zarówno to pozytywne, jak i negatywne. SPS jest dziedziczną cechą temperamentu, czyli jej posiadanie wiąże się z budową naszego układu nerwowego, nie zaś zaburzeniem, dysfunkcją, czy wychowawczym zaniedbaniem (Greven et al., 2019). Cecha ta nie jest nowym odkryciem, ale przez lata często była rozumiana i interpretowana w inny sposób. Na zagadnienia wrażliwości przetwarzania sensorycznego uwagę zwróciła i rozpowszechniła amerykańska psycholog Elain N. Aron. Osoby, które charakteryzowała cecha SPS określiła mianem Wysoko Wrażliwych (ang. Highly Sensitivity Person), zaś samą cechę potocznie nazwano Wysoką Wrażliwością. Zdaniem autorki (Aron, 2002), w związku z tym, że osoby wysoko wrażliwe wolą najpierw obserwować przed wejściem w nowe sytuacje, są często nazywane „nieśmiałymi”. Wysoka wrażliwość przez lata określana była również zahamowaniem, bojaźliwością lub neurotyzmem. Niektóre osoby wysoko wrażliwe mogą zachowywać się w taki sposób (być bojaźliwe, neurotyczne czy zahamowane), ale nie jest to cecha podstawowa świadcząca o wysokiej wrażliwości czy z nią rozpoznasz, czy moje dziecko jest wysoko wrażliwe?Elain Aron (1997; 2002) wyróżnia cztery aspekty wysokiej wrażliwości rozumianej jako cechy. Jeśli któraś z cech nie towarzysz dziecku, prawdopodobnie nie mamy do czynienia z wysoką wrażliwością. Charakterystyki zaproponowane zostały jako akronim DOES. Akronim powstał od pierwszych liter charakterystyk wysokiej wrażliwości, czyli:D – głębokość przetwarzania (ang. depth of processing)O – łatwość ulegania przestymulowaniu (ang. overstimulation)E – reaktywność emocjonalna (ang. emotional reactivity) połączone z empatią (ang. empathy)S – wyczulenie na subtelne bodźce (ang. subtle stimuli)D – głębokość przetwarzania (ang. depth of processing)Głębokie przetwarzania informacji o próba uchwycenia sensu i znaczenia danego doświadczenia. Dzieci wysoko wrażliwe analizują, myślą, zastanawiają się dłużej niż ich rówieśny. U dziecka, wrażliwość w tym obszarze przejawia się między innymi w takich zachowaniach jak:sumienność w działaniu,intensywność w przeżywaniu uczuć,szczegółowe rozważanie różnych działań (przewidywanie różnych scenariuszy często niekorzystnych, pesymistycznych),dłuższy, w porównaniu do rówieśników, czas przetwarzania nowych informacji,zadawanie „głębokich”, prowokujących do myślenia pytań,używanie skomplikowanych, jak na swój wiek słów, poczucie humoru,trudności z podejmowaniem decyzji z powodu rozważania zbyt wielu opcji,powolne (w porównaniu do mnie wrażliwych rówieśników) przyzwyczajanie się do nowych osób i sytuacji (ze względu na konieczność przyjrzenia się im i przemyślenia).Jeśli zauważasz powyższe zachowania u swojej dziecka, prawdopodobnie oznacza to, że analizuje ono, myśli, rozważa głębiej i więcej niż przeciętne Michasi l. 6*„Obudziła się rano i mówi, że ona zna już odpowiedź kto był pierwszy jajko czy kura. I mówi, że to przecież oczywiste, że kura, bo to byłoby bardzo nie w porządku gdyby dziecko wychowywało się samo”Mama Frania l. 4„w przedszkolu swojej roli nie zagra, ale każdą rolę pamięta, każdej osoby”Mama Jasia l. 5„Pani zwróciła uwagę, że jest niegrzeczny, że mówi, że nudzi się w czasie próby do przedstawienia. A on naprawdę za pierwszym razem zapamięta, a wygląda jakby był zawieszony, oderwany”O – łatwość ulegania przestymulowaniu (ang. overstimulation)Kolejną z charakterystycznych cech dzieci wysoko wrażliwych jest łatwość przestymulowania. Jeśli już wiesz, że Twoje dziecko głębiej przetwarza informacje, intensywniej analizuje to co dzieje się w nim i wokół niego, to prawdopodobnie szybciej też męczy się psychicznie i fizycznie niż inne dzieci. Dzieci wysoko wrażliwe zauważają wszystko co nowe i myślą o tym intensywniej niż ich rówieśnicy. Sytuacja potencjalnie atrakcyjne dla innych dzieci, np. wycieczki, wizyty w salach zabaw dostarczają dziecku zbyt wielu bodźców. Ich ilość i intensywność może utrudniać Twojemu dziecku adekwatne do warunków funkcjonowanie (por. Aron, 2002). Innymi słowy Twojemu dziecku może przeszkadzać to, co umyka uwadze innych przestymulowania u dzieci wysoko wrażliwych mogą być:trudności z zasypianiem po intensywnym dniu, wybudzanie się w środku nocy,skrajne reakcje na zmianę, na ból, na głód,intensywne reakcje na hałas, zimno, gorąco, sztuczne światło, dyskomfort (np. piasek w bucie, wilgotne ubranie, drapiąca metka, brudne dłonie, szwy w ubraniach),niechęć do przebywania w tłocznych miejscach,chęć samotnej (samodzielnej) cichej zabawy,niechęć do uczestnictwa w grach zespołowych,niechęć do przemawiania przed klasą (grupą),Pamiętaj jednak, że u dzieci wysoko wrażliwych odnotowuje się również indywidualne różnice. Niektóre z dzieci mogą wpadać w szał, wściekłość, być agresywne, unikać tego co je stymuluje, irytuje czy przytłacza. Inne zaś wycofują się, nie zwracają na siebie uwagi. Jeszcze inne przekierowują uwagę na inne czynności np. oglądają TV, czytają, przebywają w swoim wewnętrznym świecie. Przestymulowane dzieci mogą być bardzo aktywne w domu, co sprawia wrażenie, że mają deficyty uwagi (tymczasem ich uwaga jest w normie gdy nie są poddane nadmiernej stymulacji).Być może zauważyłeś już, że każde takie ‘załamanie’, intensywna trudność czy stres Twojego dziecka doprowadza do odpoczynku, lub rozładowania tego napięcia. Mama Jasia lat 4„Cokolwiek dzieje się trudnego to reaguje agresją, krzyczy, tupie, nie wiadomo czasem o co mu chodzi, i wtedy dopiero jak się zastanawiamy, aha, że może głodny jest. I zwykle to się sprawdza.”Mama Jasia l. 5„Pani w przedszkolu powiedziała, że on się nie może skoncentrować, że nudzi go próba do przedstawienia, że zaczyna się denerwować”Mama Antka l. 4„Ja się go pytam, czemu on nie chce występować. Długo mi zeszło żeby on się przyznał, w czym jest problem, bo siadaliśmy z przodu, żeby go wspierać, siadaliśmy z tyłu, żeby nas nie widział, bo może my go denerwowaliśmy. I powiedział: Mamo, bo jest za dużo ludzi”Mama Zosi l. 3„Była taka pobudzona jak wracała z przedszkola, biła nas, brata. W przedszkolu super, Panie mówiły, że grzeczna. I jak wyłączyliśmy telewizor i daliśmyE – reaktywność emocjonalna (ang. emotional reactivity) połączone z empatią (ang. empathy)Kolejna z cech dzieci wysoko wrażliwych, również powiązana jest z wymienioną jako pierwszą – głębokością przetwarzania. Emocje są informacjami na temat tego co dzieje się w i na zewnątrz osoby. Wrażliwe dzieci, w związku z większym zainteresowaniem otaczającą rzeczywistością, większą skłonnością do obserwowania – intensywniej też reagują emocjami. Badania prowadzone w USA przez Biancę Acavedo i współpracowników (2017) wskazują, że u osób wysoko wrażliwych widoczna jest aktywacja regionów mózgu odpowiedzialnych za pamięć, uwagę, świadomość i refleksyjne myślenie (refleksyjność). Dzieci te potrafią współodczuwać, reagują na nastroje innych osób, jakby czuły ich ból. Silne odczuwanie emocji rozpoznać można po:wybuchach płaczu,reagowaniu na nastrój/ zmianę nastroju osoby dorosłej,większej czujności na emocje innych,trudności z poradzeniem sobie z cudzym niezadowolenie, gniewem czy związku z silnymi emocjami towarzyszącymi wykonywaniu zadań, które mają być oceniane, dziecko wysoko wrażliwe jest perfekcjonistą, stara się zadowolić opiekunów, silnie reaguje nawet gdy popełni najmniejszy błąd. Zauważa cierpienie i stres innych osób (na przykład rówieśników, członków rodziny, obcych, czasem postaci z bajek czy filmów, a także zwierząt).Jeśli rozpoznajesz tą cechę u swojego dziecka, to może być ona dla Ciebie wyzwaniem. Zachowania dziecka związane z przestymulowaniem bywają uciążliwe. Co więcej z łatwością przychodzi dorosłym opiekunom przypisywanie intencji dziecku, np. że wymusza, jest nieposłuszne, jest zbyt rozpieszczone, traktowane zbyt pobłażliwie, niekonsekwentnie, potrzebna mu dyscyplina, itp. Tymczasem zachowania wysoko wrażliwych dzieci wynikają ze szczególnego układu nerwowego, nie z błędów wychowawczych. Reakcje dzieci są intensywne, ponieważ w większym stopniu niż ich rówieśnicy zdają sobie sprawę z sytuacji, z konsekwencji określonych działań, więcej uwagi poświęcają na analizę (por. Aron, 2002). Jednocześnie ich wyobrażenia na temat konsekwencji są znaczenie bardziej rozbudowane niż rówieśników. Innymi słowy wysoko wrażliwe dziecko może bać się tego, co się prawdopodobnie nigdy nie Poli l. 4„Ostatnio miała zadanie tańczyć z chłopczykiem z młodszej grupy i mówi, że nie lubi z nim tańczyć. Pytam jej dlaczego, bo jest mały – nie bo on ma małe rączki i on się denerwuje i te rączki mu się pocą. Jak ja wiem, że on się denerwuje i te rączki mu się pocą to ja też się denerwuję i mi też rączki się pocą”.Mama Adasia się śmieje, że moje dziecko to barometr. Cokolwiek się ze mną działo, to po nim widać. Ja jestem wkurzona, poddenerwowana to i on jest. Jak jestem chora to co chwilę przychodzi sprawdzać co się dzieje, nie tak jak starsza córka, która ma to „gdzieś”. A na jak gąbka chłonie”Mama Kasi córka płacze. Wraca ze szkoły i płacze z byle powodu. I tak naprawdę nawet nie ten bzdurny powód jest przyczyną płaczu, ale wydarzyło się coś w szkole. Wtedy już co jej się przypomni, że płacze, że tydzień temu ktoś jej coś powiedział.”S – wyczulenie na subtelne bodźce (ang. subtle stimuli)Wyczulenie na subtelności identyfikowane jest jako uświadamianie sobie szczegółów, subtelnych dźwięków, dotyku, zapachu smaku. U dzieci cecha ta przejawia się w:zwracaniu uwagi na zmiany w wyglądzie osób lub miejsc, np. zmiana miejsca meblizwracanie uwagi na subtelne zapachy, przez które np. dziecko nie chce gdzieś wyjść, w czymś uczestniczyć, czegoś zjeśćzwrócenie uwagi na delikatne dźwięki (np. śpiew ptaków), dzieła sztukizauważanie (i często reagowanie na) zmiany w tonie głosu, „przelotne spojrzenia”, drobne l. 5„Moja córka jest wrażliwa na dotyk ubrań, niektórych rajstop, bielizny nie chce nosić. Nienawidzi rajstop z szwem na stopie, naciąga je aż na palce żeby ten szef jej nie dotykał”„Jak wybiera ubrania, to kolor musi grać […] Nie chce zakładać sukienek, bo mówi, że jej się rajstopy porwą”„Jak widzi szczotkę to krzyczy ‘ała nie ciągnij mnie’”Karol l. 5„Na treningi karate nie chciał chodzić bo mówi, że jest głośno, tam rzeczywiście gra muzyka. Ale na maszyny, które są głośne np. na budowie nie reaguje”Z licznych badań wynika (Ellis & Boyce, 2011; Greven et al., 2019; Lionetti et al., 2018; Pluess & Belsky, 2010; Pluess & Boniwell, 2015; Slagt et al., 2018; Tillmann et al., 2018), że chodź sama wysoka wrażliwość nie jest zaburzeniem, w negatywnych, nie sprzyjających, nie rozumiejących warunkach, zachowanie dziecka wysoko wrażliwego może przypominać zaburzenia, np. deficyty uwagi, nadpobudliwość, fobię społeczną. Tymczasem w sprzyjającym środowisku dzieci wysoko wrażliwe radzą sobie lepiej od rówieśników: uzyskują lepsze oceny w szkolne, mają bardziej konstruktywne postawy moralne, lepiej się kontrolują, mają wyższe kompetencje społeczne, wyższy poziom samoregulacji, większe poczucie bezpieczeństwa wynikające z doświadczania miłości bliskich. Michael Pluess (2015) pisze o zróżnicowanej podatności na środowisko i tak zwanej wrażliwości dającej przewagę. Wynikiem tej samej wrażliwości jest wyższy stres, jak i większa wnikliwość, wrażliwość na sztukę czy piękno. W tym samym dziecku może łączyć się może głęboki strach przed nieznanym i niespodziewanym, jak i odwaga, otwartość i empatia. W rozmów prowadzonych w rodzicami wysoko wrażliwych dzieci wynika, że doświadczenia związane w wychowaniem dziecka potrafią być bardzo męczące jak i niezwykle po lekturze przykładów zachowań wysoko wrażliwych dzieci masz poczucie, że wychowujesz jedno z nich, pamiętaj, że nie jesteś sam. Osób wysoko wrażliwych w społeczeństwie jest ok 15-20%. Thomas Boyce porównał dzieci wysoko wrażliwe do Orchidei, a będących w większości rówieśników do mleczy. Celem tej analogi jest pokazanie, że orchidea to piękny kwiat ale by móc zakwitnąć potrzebuje odpowiednich co możemy zrobić by wspierać wysoko wrażliwe dzieci jest:zaakceptowanie cechy jako naturalnej, charakterystycznej dla naszego dziecka,dostrzeżenie we wrażliwości daru – nie przekleństwa. Wiele znanych osób ze świata kultury i sztuki charakteryzuje się wrażliwością, dzięki niej, osiągnęli sukces w tym co robią,stosowanie łagodnego dyscyplinowania (udzielania informacji zwrotnych) w zamian surowych nakazów i zakazów,koncentrowanie się na mocnych stronach wynikających z wrażliwości (np. przenikliwości myślenia, intuicji, refleksyjności, empatii),budowanie stabilnej samooceny dziecka,rozwijanie umiejętności uspokajania (dawania komfortu), zarówno siebie jak i dziecka (wyciszanie, uważność na sygnały płynące z ciała). Przygotowujemy je w ten sposób do radzenia sobie z własnym napięciem.„Wysokoopiekuńczy” rodzic (bo tak moglibyśmy go określić) nie wyręcza dziecka, nie chroni go przed doświadczeniami (nawet tymi trudnymi), ale stara się przygotować je do życia, stosując przy tym adekwatne metody.*Cytaty pochodzą z transkrypcji grup fokusowych prowadzonych w grupach rodziców dzieci wysoko wrażliwych w wieku przedszkolnym i wczesnym wieku szkolnymBibliografiaAcevedo, B. P., Jagiellowicz, J., Aron, E., Marhenke, R., Aron, A., & Acevedo, B. (2017). SENSORY PROCESSING SENSITIVITY AND CHILDHOOD QUALITY’S EFFECTS ON NEURAL RESPONSES TO EMOTIONAL STIMULI. E. (1997). The Highly Sensitive Person: How to Thrive When the World Overwhelms You (Reprint edition). Broadway E. N. (2002). The Highly Sensitive Child: Helping Our Children Thrive When The World Overwhelms Them. E. N., & Aron, A. (1997). Sensory-processing sensitivity and its relation to introversion and emotionality. Journal of Personality and Social Psychology, 73(2), 345–368. B. J., & Boyce, W. T. (2011). Differential susceptibility to the environment: Toward an understanding of sensitivity to developmental experiences and context. Development and Psychopathology, 23(1), 1–5. C. U., Lionetti, F., Booth, C., Aron, E. N., Fox, E., Schendan, H. E., Pluess, M., Bruining, H., Acevedo, B., Bijttebier, P., & Homberg, J. (2019). Sensory Processing Sensitivity in the context of Environmental Sensitivity: A critical review and development of research agenda. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 98, 287–305. J., Aron, A., & Aron, E. N. (2016). Relationship Between the Temperament Trait of Sensory Processing Sensitivity and Emotional Reactivity. Social Behavior and Personality: An International Journal, 44(2), 185–199. F., Aron, A., Aron, E. N., Burns, G. L., Jagiellowicz, J., & Pluess, M. (2018). Dandelions, tulips and orchids: Evidence for the existence of low-sensitive, medium-sensitive and high-sensitive individuals. Translational Psychiatry, 8(1). M. (2015). Individual Differences in Environmental Sensitivity. Child Development Perspectives, 9(3), 138–143. M., & Belsky, J. (2010). Differential susceptibility to parenting and quality child care. Developmental Psychology, 46(2), 379–390. M., & Boniwell, I. (2015). Sensory-Processing Sensitivity predicts treatment response to a school-based depression prevention program: Evidence of Vantage Sensitivity. Personality and Individual Differences, 82, 40–45. M., Dubas, J. S., van Aken, M. A. G., Ellis, B. J., & Deković, M. (2018). Sensory processing sensitivity as a marker of differential susceptibility to parenting. Developmental Psychology, 54(3), 543–558. T., El Matany, K., & Duttweiler, H. (2018). Measuring Environmental Sensitivity in Educational Contexts: A Validation Study With German-Speaking Students. Journal of Educational and Developmental Psychology, 8(2), 17. Dr Monika Baryła-MatejczukKoordynator i autor koncepcji projektu „E-MOTION. Projekt wysokiej wrażliwości”. Autorka książki „Ponadstandardowi nauczyciele. Psychologiczne uwarunkowania zróżnicowanej aktywności zawodowej nauczycieli”. Przygotowuje i realizuje krajowe i międzynarodowe projekty naukowe i wdrożeniowe, współpracuje z Centrum Diagnozy i Terapii. Jest autorką publikacji z obszaru osobistego i profesjonalnego funkcjonowania nauczycieli, wrażliwości przetwarzania sensorycznego, jakość relacji (małżeńskich i kohabitacyjnych), psychologii pozytywnej, psychoprofilaktyki i pomocy psychologicznej. Opracowała polską adaptację skali Highly Sensitive Persona Scale, a także Highly Sensitive Child. W pracy psychologa i badacza koncentruje się na zasobach człowieka, jego potencjale, potrzebach i możliwościach, na holistycznym podejściu do człowieka w rozumieniu psychologii humanistycznej i psychologii pozytywnej.

dziecko wysoko wrażliwe w szkole